Vergi Nedir? Vergi Çeşitleri Nelerdir? Dolaylı ve Dolaysız Vergiler

Vergi, devletin kamu hizmetlerini finanse edebilmek amacıyla vatandaşlardan aldığı zorunlu para veya mal katkılarıdır. Her birey ve kurum, gelir elde ettiği ya da mal ve hizmet alıp satışı gerçekleştirdiği zaman vergi ödemekle yükümlüdür. Vergi, devletin toplumun ihtiyaçlarına ve kalkınmasına yönelik harcamalarını karşılamak için önemli bir kaynaktır. Aynı zamanda toplumda ekonomik denetim sağlamak, gelir dağılımını düzenlemek ve piyasa dengesini korumak amacıyla da kullanılır. Vergi çeşitleri, doğrudan veya dolaylı olabilir ve her biri farklı hesaplama yöntemlerine ve ödeme şekillerine sahiptir.

Vergi isimleri arasında yer alan dolaylı vergi ve dolaysız vergi olmak üzere iki ana kategoriye ayrılır. Dolaysız vergiler, gelir veya mal varlığı üzerinden doğrudan alınan vergilerdir. Örneğin, gelir vergisi ve kurumlar vergisi gibi vergiler dolaysız vergi örnekleridir. Diğer yandan dolaylı vergiler, mal ve hizmet alımları sırasında ödenen vergilerdir. Katma Değer Vergisi (KDV) ve özel tüketim vergisi (ÖTV) gibi vergiler dolaylı vergi örnekleri olarak öne çıkar. Her iki vergi türü de devletin gelir kaynaklarını oluşturur ve toplumsal düzeni sağlamak için önemlidir.

Verginin tanımsal karşılığı çoğu kişi tarafından biliniyor olsa da kanunlarla birbirinden ayrılan ve farklı mükelleflerin sorumlu tutulduğu çok sayıda vergi çeşidi mevcuttur. Özellikle bunlardan birkaçı ise herkesin bilmesi gereken, çoğu kişinin ödemekle yükümlü olduğu vergi türleridir. Pek,i bu vergi türleri ne anlama gelir ve mükellefleri kimlerdir?

Vergi Nedir?

Vergi; devletin kişilerden ve kurumlardan kanunla belirlenen şekilde kamusal hizmetlerin yapılabilmesi amacıyla alınan paralardır. Vergi, diğer kamu kurumlarının ve devletin, kamu hizmetlerinin sağlanması için kişilerden ve kurumlardan zorunlu olarak alınan paralardır. Zorunlu olmakla birlikte vergi, ödeme gücüne göre herkesin farklı yükümlülüğe sahip olduğu ve anayasada yeri olan bir konudur.

Vergi Çeşitleri Nelerdir?

Vergi türleri kendi içlerinde belli kodlarla isimlendirilirler. Gelir İdaresi Başkanlığı’na ait vergi listesinde oldukça fazla sayıda vergi çeşidi olmasına karşın, başlıca vergi çeşidi dendiğinde karşınıza 7 adet vergi çıkar. Bunlar;

• Gelir Vergisi
• Kurumlar Vergisi
• Katma Değer Vergisi (KDV)
• Özel Tüketim Vergisi (ÖTV)
• Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV)
• Damga Vergisi
• Emlak Vergisi

Gelir Vergisi Nedir?

Gelir vergisine tabi olan kişiler gerçek kişilerdir. Bunlar; hukuki olarak hak edinebilecek olan ve yetki kullanabilen, kurumsallaşmamış olan mükelleflerdir. Gelir Vergisi Kanunu’na göre bu vergi türünün tanımı; ‘’Gelir bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır.’’

Gelirin unsurları:

Gelir Vergisi’ne tabi olabilecek gelirleri kanunda da sıralandığı şekilde aşağıda görebilirsiniz:

1. Ticari kazançlar,
2. Zirai kazançlar,
3. Ücretler,
4. Serbest meslek kazançları,
5. Gayrimenkul sermaye iratları,
6. Menkul sermaye iratları,
7. Diğer kazanç ve iratlar.

Gelir vergisi mükellefleri kimlerdir?

Tam mükellefler:

• Türkiye’de ikamet edenler,
• Resmi daire ve müesseselere  ya da merkezi Türkiye’de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı bulunup adı geçen daire, müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısıyla yabancı memleketlerde oturan Türk vatandaşları,
• Takvim yılı içerisinde Türkiye’de kesintisiz olarak 6 aydan fazla ikamet edenlerdir.

Bu özelliklere sahip olan mükellefler Türkiye’de ya da Türkiye dışında elde ettikleri kazançların tamamı üzerinden vergiye tabi tutulurlar.

Dar mükellefler:

Türkiye’de ikamet etmeyen gerçek kişilerse dar mükellef sayılırlar. Bu kişiler yalnızca Türkiye’de elde ettikleri kazanç ve iratlar üzerinden vergiye tabidirler.

Kurumlar Vergisi Nedir?

Kurumlar vergisi; kuruma ait kazançlar üzerinden alınan vergi türüdür. Bir takvim yılı içerisinde elde edilen safi kurum kazancı üzerinden hesap edilerek devlete ödenir.

Bu vergi türüne tabi olan kurumlar;

• Sermaye şirketleri,
• Kooperatifler,
• İktisadi kamu kuruluşları,
• Dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmeler,
• İş ortaklıkları.

Kurum vergisi, kurum kazancının %20’si oranında devlete ödenir.

14 Gün Ücretsiz Denemek İçin Tıklayın.

Dolaylı Vergi Nedir?

Dolaylı vergi, tüketicinin mal ve hizmetleri alırken ödediği vergilerdir. Mal veya hizmetin satış fiyatı üzerine eklenen vergiler tüketici tarafından ödenir. Dolaylı vergi, devlet tarafından satıcıya veya üreticiye tahsil edilerek sonrasında devlet hazinesine aktarılır. Katma Değer Vergisi (KDV) ve Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) dolaylı vergi örnekleridir. Vergiler, halkın harcama alışkanlıkları üzerinden toplanarak dolaylı olarak herkesin vergi ödeme yükümlülüğünü yerine getirmesini sağlar.

Dolaylı vergi, bireylerin gelir seviyelerinden bağımsız olarak uygulanabilir. Bu nedenle regülasyon açısından bazı zorluklar yaratabilir. Yüksek vergi oranları özellikle düşük gelirli tüketicilerin maliyetlerini artırabilir. Ancak dolaylı vergiler daha kolay tahsil edilebilir ve genellikle daha az maliyetle uygulanabilir. Dolaylı vergi, ekonominin her alanında etkin şekilde işleyebilir ve gelir kaynaklarının çeşitlendirilmesine yardımcı olur.

Dolaysız Vergi Nedir?

Doğrudan kişi veya kurumların gelirleri, mal varlıkları veya faaliyetleri üzerinden alınan vergilere dolaysız vergi adı verilir. Bu tür vergiler vergi mükelleflerinin gelirine, kazancına veya mal varlığına dayalı olarak genellikle vergi beyanı yoluyla ödenir. Gelir vergisi, kurumlar vergisi ve emlak vergisi gibi vergiler dolaysız vergi örneklerindendir. Dolaysız vergiler, vergi mükellefinin mali durumuna göre hesaplanır ve ödenir. Bu da devletin daha adil bir vergi sistemi uygulamasına olanak sağlar.

Ekonomiye daha doğrudan etki eden dolaysız vergi, gelir dağılımı konusunda daha etkili düzenleme sağlar. Bu tür vergiler zenginlerden daha fazla alınan vergiler ile toplumsal eşitsizliği azaltmayı hedefler. Ayrıca dolaysız vergilerin tahsilatı daha zor olabilir. Çünkü vergi mükellefleri genellikle beyanname verirken çeşitli indirim ve düzenlemelere başvurabilirler. Bu da devletin vergi denetimini daha karmaşık hale getirebilir.

Hangi Vergiler Taksitlendirebilir?

Vergi taksitlendirmesi, vergi borçlarının ödenmesi için devlet tarafından belirlenen esneklik uygulamasıdır. Pek çok vergi türü, ödeme güçlüğü çeken mükellefler için taksitlendirilebilir. Gelir vergisi, kurumlar vergisi, veraset ve intikal vergisi gibi dolaysız vergiler ile KDV ve ÖTV gibi dolaylı vergiler taksitlendirilebilir. Taksitlendirme işlemi mükelleflerin vergi borçlarını daha rahat ödeyebilmesini sağlayarak ekonomik zorlukları hafifletir. Ancak bu taksitlendirme uygulaması belirli şartlar altında ve yasal düzenlemelere uygun şekilde yapılabilir.

Vergi taksitlendirmesi için başvuru yapan mükellefler, belirli faiz oranlarıyla ödeme yapabilir. Devlet taksitlendirme ile vergi alacaklarını tahsil etmeyi kolaylaştırırken, aynı zamanda mükelleflerin ödemelerini daha yönetilebilir hale getirir. Taksitlendirme uygulamaları özellikle vergi ödemelerinde zamanında ödeme yapamayan ancak ödeme gücü olan kişilere yardımcı olur. Bu düzenleme vergi mükelleflerinin ekonomik zorluklarını aşmalarına olanak tanıyarak genel ekonomik düzeni de stabil tutmaya yardımcı olur.

Hangi Vergiler Gider Olarak Gösterilebilir?

Bir işletme vergi ödemelerini gider olarak gösterebilir. Fakat bu durum belirli vergi türleri ve koşullara bağlıdır. Genellikle işletmenin faaliyetleri ile ilgili doğrudan harcamalar, gider olarak kaydedilebilir. Örneğin, KDV, personel maaşları, sosyal güvenlik primleri ve işletme ile ilgili çeşitli harcamalar gider olarak kaydedilebilir. Ayrıca işletme sahibinin ödeyeceği vergi türleri arasında yer alan bazı vergiler de işletme gideri olarak kabul edilebilir. Gelir vergisi ödemeleri, işletme faaliyetlerinin sürdürülebilirliği açısından gider olarak gösterilebilecek vergi türleri arasında yer alır.

Dolaylı ve dolaysız vergi ödemeleri, gider olarak gösterilebilen kalemler arasında yer alabilir. Ancak vergi ödemelerinin hangi koşullarda gider olarak gösterilebileceği vergi mevzuatına bağlı olarak değişir ve vergi beyanı sırasında detaylı şekilde değerlendirilir. Söz konusu giderler, işletmelerin mali tablolarında yer alır ve vergi mükelleflerinin mali yükünü hafifletir. Ancak her vergi türünün gider olarak gösterilebilmesi için belirli şartların yerine getirilmesi gerekir ve işletmelerin bu konuda dikkatli olmaları önemlidir.

Katma Değer Vergisi Nedir?

Katma değer vergisi (KDV); satılan mal veya hizmeti satın alan kişinin, mal veya hizmeti satan kişiye ödediği vergidir. Katma değer vergisi dolaylı bir vergi türüdür. Mal ya da hizmeti satın alan kişi satan kişiye belirli bir ücret öder. Bu ücretten belirli oranlarda kesinti yapılır. Bu kesinti KDV’dir. Devlet tarafından belirlenen KDV oranlarıysa %1, %8, %18 olmak üzere üç çeşittir.

Katma değer vergisi mükellefleri kimlerdir?

• Katma Değer Vergisi Kanunu’nun 8. Maddesine göre KDV mükellefleri;
• Mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde bu işleri yapanlar,
• İthalatta mal ve hizmet ithal edenler,
• Transit taşımalarda gümrük ya da geçiş işlemine muhatap olanlar,
• PTT İşletme Genel Müdürlüğü ve radyo ve televizyon kurumları,
• Her türlü şans ve talih oyunlarını tertip edenler,
• Gelir Vergisi Kanunu’nun 70. maddesinde belirtilen mal ve hakları kiraya verenler.

Katma Değer Vergisi’nin konusunu teşkil eden işlemler:

Türkiye’de yapılan ve KDV’ye tabi olan işlemler;

• Ticari, sınai, zirai faaliyetler ve serbest meslek faaliyeti kapsamında yapılan teslim ve hizmetler,
• Her türlü mal ve hizmet ithalatı,
• Diğer faaliyetlerden doğan teslim ve hizmetler. (Katma Değer Vergisi Kanunu Madde 1)  

Özel Tüketim Vergisi Nedir?

Özel tüketim vergisi; belirli bir mal ya da ürünlerin üzerinden maktu veya oransal alınan bir vergi türüdür. ÖTV lüks, sağlığa ya da çevreye olumsuz etkileri bulunan mallar için uygulanır. Bu açıdan sosyal fayda sağlaması amaçlanan bir vergi türüdür.

ÖTV hangi ürünlerde uygulanır?

• Kürk, lüks araba ya da mücevher gibi lüks ürünlerde,
• Tekel ürünleri gibi insan sağlığını tehdit edebilen ürünlerde,
• Benzin, kömür ya da fosil atık gibi çevreye zararı olan ürünlerde uygulanır.

ÖTV istisnası ne anlama gelir?

Lüks olarak değerlendirilen mal ya da hizmetlerden alınan ÖTV, kanunda bazı istisnaları da beraberinde getirir. Kanuna göre dolmuş, taksi, otobüs, minibüs, çekici, kamyonet ve kamyonla ticari yük taşımacılığı yapan firmalar, şehir için yolcu taşımacılığı yapan firma ve kişiler bu istisnadan faydalanır. Bunların dışında askeri, diplomatik, ithalat, ihracat, Türk Hava Kurumu istisnaları da mevcuttur.

Kullanan 10 kişiden 9’unun önerdiği ön muhasebe programı Logo İşbaşı ile siz de e fatura ve e arşiv faturalarınızı dilediğiniz yerden kolaylıkla kesebilir ve saniyeler içinde gönderebilirsiniz. Oturduğunuz yerden 15 dakika gibi çok kısa bir sürede ücretsiz e-dönüşüm danışmanlığımız ile e-faturaya geçebilir yıllık 1000 e fatura kontör hediyesinden yararlanabilirsiniz.

Damga Vergisi Nedir?

Kişiler arası, kurumlar arası ya da kişilerle kurumlar arasında oluşan her türlü hukuki ve resmi işlemleri belgeleyen kağıtlardan alınan bir vergi türüdür. Damga vergisinin alınabilmesi için belgenin ibraz edilebilir ya da imzalanabilir olması veya imza yerine geçen ibarelerin yer alıyor olması gerekir.

Damga vergisi mükellefleri kimlerdir?

Damga vergisi kanunu kapsamına giren ve resmi niteliğe sahip olan kağıtları imzalayan kişiler damga vergisinin mükellefi olurlar. İmzanın sahibi olan taraflardan biri resmi bir kuruluş ya da muaf sayılan bir durumdaysa vergiden sorumlu olan kişi diğer taraf olur.

Motorlu Taşıtlar Vergisi Nedir?

MTV yılda iki kez ödenmesi zorunlu vergi türüdür. Bu vergi, Karayolları Trafik Kanunu’na ait şartlara göre trafik şubelerinde kayıtlı olan motorlu taşıtlardan alınır. Kara taşıtlarının yanı sıra helikopter, uçak, motorlu deniz taşıtları içinde bu vergi türü geçerlidir. Ödemeleri ocak ve temmuz aylarında olacak şekilde yılda iki dönem olarak belirlenmiştir.

MTV, araçlara ait sicil kaydının başlamasıyla ödenmeye başlar. Sicil kaydı silinene kadar MTV ödenmeye devam edilir. Sizler için geliştirdiğimiz MTV Hesaplama uygulamsını kullanrak hızlı bir şekilde aracınızın mtv tutarlarını öğrenebilirsiniz.

Emlak Vergisi Nedir?

Arazi, arsa, bina veya iş yeri gibi taşınmazlardan alınan vergi çeşidi emlak vergisi olarak adlandırılır. Sürekliliği olan bir vergi çeşididir. Arazi ve bina olarak ikiye ayrılmış durumdadır. Mükellefler emlak vergisini tek seferde ödeyebildikleri gibi iki taksit halinde de ödemeyi gerçekleştirebilirler.

Emlak vergisi mükellefi, taşınmazın tapusuna sahip olan kişidir. Bundan dolayı emlak vergisi dolaysız bir vergi türüdür. İşsizler, engelliler, ev hanımları ve bazı şartlara bağlı olarak emekliler, emlak vergisinden muaf tutulurlar.

Kullanan 10 kişiden 9’unun tavsiye ettiği e fatura programı olan Logo İşbaşı’nı deneyin, binlerce işletme sahibi gibi siz de Ücretsiz e-dönüşüm danışmanlığımız ile e-faturaya geçin ve internet erişimi olan her yerden e-fatura kesin.

14 Gün Ücretsiz Denemek İçin Tıklayın.

Bu yazımızı okuyanların ilgisini çeken diğer yazılarımızı siz de incelemek isterseniz aşağıda bulabilirsiniz;