Muhtasar Nedir?
Muhtasar kelime anlamı olarak kısaltılmış olan, özet anlamı taşır. Muhasebe ve mali işlemlerde daha çok muhtasar beyannamesi olarak kullanılan bu kelime grubu gelir vergisinin tahsil edilme yöntemlerinden birisidir. Beyan tarihleri duruma göre değişiklik gösterebilen muhtasar beyannamesine ilişkin hükümler gerekli kanunlarda belirlenmiş ve sınırlanmıştır. Muhtasar beyanname verebilecek oluşumlar ise yine belirli yasalarla çerçeveler altında yer alır.
Muhtasar Beyanname Ne Demek?
Muhtasar beyannamesi işveren ya da vergi tevkifatı yapan kişilerin vergi matrahlarını toplu olarak vergi dairesine bildirmesi işlemine verilen isimdir. Bu işlemde verginin ödemesi vergi borçlusu tarafından değil vergi sorumlusu tarafından ödenir. Vergi sorumlusu başkasının vergi borcunu ödemekle yükümlü olan tarafa verilen isimdir. Vergi borçlusunun bağlı olduğu kurum yada kuruluş vergi sorumlusu niteliğindedir. Vergi borçlusuna (çalışana) ödemeler yapılma aşamasındayken vergi sorumlusu (işveren) matrahları ve toplam değerleri muhtasar beyannamesi olarak düzenler ve vergi dairesine teslim eder.
Stopaj ve Muhtasar Aynı Mıdır?
Stopaj bir vergi ödeme şeklidir. Stopaj yapılan ödemenin sahibinin eline geçmeden önce çeşitli vergilerin kesilmesi işlemine verilen isimdir. Muhtasar ise stopaj yoluyla kesilen vergileri ifade eder. Stopaj bir vergi ödeme şekli iken muhtasar bir vergi çeşididir. Stopaj yoluyla kesilen vergiler ve matrahları belirli dönemler içerisinde muhtasar beyannamesi olarak düzenlenir ve vergi dairesine bildirilir. Stopaj yoluyla vergi kestikten sonra bu sürece ilişkin detayları muhtasar beyannamesinde bildirerek devlete sunmak ve vergi tutarını ödemek işlemlerin yasal bir düzlemde göz önüne alınmasını sağlar.
Muhtasar Beyanname Veren Kişiler Kimler?
Güncel düzenleme ve hükümlere göre muhtasar beyannamesi vermesi gereken oluşum ve kişiler şu şekildedir:
● Dernekler
● Ticari şirketler
● Vakıflar
● Gerçek gelirlerini beyan etmek ve vergilendirmek zorunda olan serbest meslek erbapları
● İktisadi kamu kuruluşları
● Yatırım fonu yönetmekle görevli kişiler
● Kamu idareleri
● İş ortaklıkları
● Kooperatifler
● Kamu kuruluşları
● Kazançları zirai ve bilançoya tabi olan çiftçiler
Kullanan 10 kişiden 9’unun tavsiye ettiği ön muhasebe programı Logo İşbaşı’nı deneyin, binlerce işletme sahibi gibi siz de internet erişimi olan her yerden ön muhasebenizi takip edin!
14 Gün Ücretsiz Denemek İçin Tıklayın.
Muhtasar Beyanname Yapacak Olanlar Kim?
Muhtasar beyanname yapacak olanların başında ticari şirketler gelir. Kolektif, komandit, anonim, limited ile kooperatif şirketleri bu kategoride yer alır ve muhtasar beyanname sunmalıdır. Stopaj kesintilerini beyanname ile bildirmesi gereken bir diğer oluşum ise derneklerdir. Aynı zamanda vakıflar da muhtasar beyanname düzenlemelidir. Ortaklık yoluyla yürütülen ticari oluşumlar, yatırım fonu yöneticiliği yapanlar ve iktisadi kamu kuruluşları muhtasar beyanname düzenlemeye tabi tutulur. İktisadi kamu kuruluşları tekel niteliğini kamu yararına kullanan oluşumlardır. Kamu idareleri ve kamu kuruluşları da muhtasar beyanname vermekle yükümlüdür.
Muhtasar Beyanname Dönemleri Ne Zaman?
Muhtasar beyanname verme dönemi 1 ay ve 3 ay şeklindedir. Beyannameyi düzenlemek ve vergi dairesine sunmakla yükümlü olan vergi sorumlusunun kapsamına göre bu dönemlerden birinde beyan yapılır. Örneğin bir işveren 10 kişiden fazla işçi çalıştırıyorsa her ay muhtasar beyanname düzenlemek zorundadır. Söz konusu işveren 10’dan daha az kişi çalıştırıyorsa da 3 ayda bir beyanname vermelidir. Her iki durumda da muhtasar beyanname ayın 26. gününün akşamına kadar verilmelidir. Üç aylık muhtasar beyanname vermeye tabi olan oluşumlar yıl içerisinde 4 farklı tarihte beyanname verir.
Muhtasar Beyanname Kodları
Muhtasar beyanname kodları söz konusu işleme dahil tutulan ödemeleri belirtir:
● 011: Asgari ücret ödemesini belirtir ve %15 oranında vergilendirilir.
● 012: Asgari ücret almayan çalışanların aldığı maaşı belirten ‘diğer ücretler’ ödemesini kapsar ve %15 ile %35 arasında vergilendirilir.
● 021: Serbest meslek sahiplerine yapılan ödemeleri belirtir ve vergilendirilmez.
● 031: Yapımı yıllara yayılmış inşaat işlerini kapsar ve %3 oranında vergi kesilir.
● 032: Kurumlara yapılan hakedişler niteliğinde olan ve yıllara yayılmış inşaat işlerini kapsar, yine %3 oranında vergilendirilir.
● 041: Gelir Vergisi Kanunu’nun 70 sayılı maddesinde yer alan kira ödemesi vb. ödemeleri kapsar ve %20 oranında vergilendirilir.
● 042: Kooperatiflere ait olan taşınmazların kiralanması karşılığında yapılan ödemeleri kapsar ve %20 oranında vergilendirilir.
● 093: Ticari borsalarda tescil edilip satın alınan diğer zirai mahsuller için yapılan ödemeleri kapsar ve %3 oranında vergilendirilir.
● 094: Ticari borsalarda tescil ettirilmeden satın alından diğer zirai mahsuller için yapılan ödemeleri belirtir ve vergilendirilmez.
Son Ödeme Günü Nedir?
Son ödeme günü bir borcun veya mali yükümlülüğün ödenmesi gereken son tarihtir. Bu tarih vergi yükümlülükleri, fatura ödemeleri, kira, kredi taksitleri gibi pek çok mali işlemde belirlenerek yükümlülük sahibinin bu tarihe kadar ödemesini yapması gerekir. İlgili işlem veya borcun vadesi dolmadan önce belirlenen son ödeme günü, genellikle işlemin yapıldığı tarihten itibaren belirli bir süre sonrası olarak belirlenir. Örneğin, bir faturanın son ödeme günü fatura düzenlendikten 30 gün sonra olabilir.
Son ödeme gününe kadar ödeme yapılmaması durumunda genellikle gecikme faizi veya ceza uygulanır. Özellikle vergi ödemelerinde son ödeme gününe uyulmaması halinde gecikme zammı eklenir ve borç yükü artar. Bu nedenle mali yükümlülüklerin son ödeme gününe kadar yerine getirilmesi ek maliyetlerin ve hukuki sorunların önüne geçilmesi açısından büyük önem taşır.
Muhtasar Beyannameye Konu Ödemelerin Vergi Oranları Nedir?
Muhtasar beyanname, işverenlerin veya vergi sorumlularının çalışanlara veya üçüncü kişilere yaptıkları ödemeler üzerinden kesilen vergileri beyan ettikleri bir vergi türüdür. Muhtasar beyanname kapsamında ücret ödemeleri, kira ödemeleri, serbest meslek ödemeleri ve diğer bazı ödemeler için vergi kesintisi yapılır ve bu kesintiler beyanname ile vergi dairesine bildirilir. Muhtasar beyannameye konu olan ödemeler ve vergi oranları şu şekilde özetlenmiştir:
- Ücret Ödemeleri: Çalışanlara yapılan maaş ve ücret ödemelerinden Gelir Vergisi Kanunu’na göre belirli oranlarda vergi kesintisi yapılır. Bu oranlar ücretin tutarına göre değişiklik gösterir ve kademeli olarak artar. 2024 yılı için gelir vergisi tarifesi %15 ile %40 arasında değişmektedir. Ayrıca sigorta primleri ve damga vergisi de ücret üzerinden kesilerek beyan edilir.
- Kira Ödemeleri: İşyerleri için yapılan kira ödemelerinde stopaj uygulanır. Kira stopaj oranı, brüt kira tutarı üzerinden %20 olarak belirlenmiştir. İşveren veya kiracı, bu stopajı kira bedelinden keserek muhtasar beyanname ile vergi dairesine beyan eder ve öder.
- Serbest Meslek Ödemeleri: Serbest meslek erbaplarına (örneğin, avukat, doktor, mühendis gibi) yapılan ödemelerde stopaj oranı %20’dir. Ödemeyi yapan kişi veya kurum, bu tutarı serbest meslek makbuzunda gösterilen brüt bedelden keserek beyan etmek zorundadır.
- İşçi Ücret Ödemeleri: Geçici veya mevsimlik işçilere yapılan ödemeler için de muhtasar beyanname verilmesi gereklidir. Ücret ödemeleri için yapılan bu kesintiler brüt ücret üzerinden hesaplanır ve oranlar, Gelir Vergisi Kanunu’nda belirtilen gelir vergisi tarifesine göre belirlenir.
- Temettü (Kar Payı) Ödemeleri: Şirketlerin ortaklarına dağıttıkları kar payları (temettü) üzerinden %15 oranında stopaj kesintisi yapılır ve bu kesinti de muhtasar beyanname ile beyan edilerek vergi dairesine ödenir.
Muhtasar Beyanname Hesaplama Örneği
Örnek: A şirketi 30 işçi çalıştırır, bu işçilerden 10 tanesi asgari ücret, geriye kalan 20 tanesi ise diğer ücret şeklinde maaş alır.
A şirketi bu işyeri için 10.000 TL kira öder.
A şirketi 10’dan fazla işçi çalıştırdığı için aylık olarak, her ayın 26. gününde muhtasar beyannamesi düzenlemek zorundadır.
Asgari ücretle maaş alan 10 çalışan 011 kodu ile beyannameye eklenir.
Diğer ücret olarak maaş alan 20 çalışan ise 012 kodu ile beyan edilir.
Her iki çalışan grubu için belirlenen kodlarla vergi hesaplaması yapılır ve beyannameye eklenir.
Damga vergisi ise işçinin aldığı maaş türü önemli olmaksızın topluca 302 kodu ile beyannameye eklenir.
Kira ödemesi 041 kodu ile brüt haliyle stopajın hesaplanması sonrasında beyannameye eklenir.
Kira ödemesini brütleştirmek için net değeri 0,8’e bölmek yeterlidir.
10.000 / 0,8 = 12.500 12.500 brüt kira ödemesidir.
Stopaj tutarının bulunması için brüt kira değeri 0,20 ile çarpılmalıdır.
12.500 x 0,20 = 2.500 2.500 stopaj değeridir.
Bu hesaplamaya göre vergi sorumlusu 2.500 TL stopajı muhtasar beyannamede belirtmelidir.
3 Aylık Beyanname Verme ve Ödeme Süreleri
10 kişiden daha az sayıda çalışan çalıştıran vergi sorumluları muhtasar beyannamelerini her 3 ayda bir vermelidir. Bu kategoride yer alan vergi sorumluları için muhtasar beyanname sunma süreci iki farklı dönemde gerçekleşir.
Birinci dönemde beyanname şu tarihlerde iletilir:
● 26 Nisan
● 26 Temmuz
İkinci dönem için ise şu tarihlerde beyanname verilir:
● 26 Ekim
● 26 Ocak
Muhtasar Beyannameye Konu Ödemeler
Muhtasar beyannamede belirtilmesi, vergi ve matrahların detaylandırılması gereken ödemeler şu şekildedir:
● Asgari ücret
● Diğer ücret
● Gelir Vergisi Kanunu’nun 70. maddesinde belirtilen kira ödemeleri
● Kooperatiflere ait taşınmazların kiralanması sonucu yapılan ödemeler
● Ticaret borsalarında tescil ettirilen ya da ettirilmeyen zirai mahsullerin satın alınması için yapılan ödemeler
Muhtasar Beyanname Hesaplama Örneği
B şirketi 8 işçi çalıştırır, bu çalışanlardan 4’ü asgari ücret, 4’ü diğer ücret almaktadır.
B şirketi işyeri için 5.000 TL kira ödemektedir.
Buna göre muhtasar beyanname şu şekilde hesaplanır:
B şirketi 10’dan daha az işçi çalıştırdığı için 3 ayda bir muhtasar beyanname vermelidir.
Asgari ücretle çalışan 4 işçi 011, diğer ücretle çalışan 4 işçi ise 012 kodu ile beyannameye eklenir.
Damga vergisi ise her işçi için 302 koduyla eklenir.
Kira ödemesi brütleştirilerek 041 kodu ile beyannameye eklenir.
Kira ödemesini brütleştirmek için 0,8 ile çarpmak yeterlidir.
5.000 x 0,8 = 4.000 TL (brüt kira)
Stopaj tutarını bulmak için brüt kira 0,20 ile çarpılır.
4.000 x 0,20 = 800 TL (stopaj)
Kullanan her on kişiden dokuzunun memnun kaldığı ön muhasebe programı Logo İşbaşı ile sizler de işinizi en iyi şekilde yönetir, rahatınıza bakarsınız! Logo İşbaşı’nın alanında uzman danışmanlarının ücretsiz desteği ile e Fatura ve e Arşiv Faturaya geçiş yapabilir, faturalarınızı hızlı ve kolayca anında gönderebilirsiniz. Üstelik yıllık 1000 e fatura kontörü kullanımı da hediye!
Kullanan 10 kişiden 9’unun tavsiye ettiği e fatura programı olan Logo İşbaşı’nı deneyin, binlerce işletme sahibi gibi siz de Ücretsiz e-dönüşüm danışmanlığımız ile e-faturaya geçin ve internet erişimi olan her yerden e-fatura kesin.
14 Gün Ücretsiz Denemek İçin Tıklayın.
Bu yazımızı okuyanların ilgisini çeken diğer yazılarımızı siz de incelemek isterseniz aşağıda bulabilirsiniz;
Poşet Beyannamesi Nedir Nasıl Düzenlenir?
Tevkifatlı Fatura Nedir, Kimler Tevkifat Yapar ve Tevkifat Nasıl Hesaplanır?