Çalışma hayatında önemli bir yere sahip olan Prime Esas Kazanç (PEK), işçilerin ve işverenlerin sosyal güvenlik hakları ile ilgili hesaplamalarda temel alınan bir kavramdır. PEK, sigorta primlerinin, emeklilik haklarının ve diğer sosyal güvenlik yararlarının belirlenmesinde kullanılan bir değerdir. Bu kavramın anlaşılması işçi ve işverenlerin hak ve sorumluluklarını doğru bir şekilde tespit etmeleri açısından büyük önem taşır.
Prime Esas Kazanç, bir işçinin aldığı ücretin, üzerinden sosyal güvenlik primlerinin hesaplandığı kısmıdır. Genellikle işçinin brüt ücreti, fazla mesai ücretleri, primler, ikramiyeler ve benzeri ödemeler PEK’ı oluşturur. Bu kazanç üzerinden hem işçi hem de işveren tarafından belirli oranlarda sosyal güvenlik primi ödenir. PEK’ın doğru hesaplanması, işçinin gelecekteki sosyal güvenlik haklarının doğru bir şekilde belirlenmesi için kritik bir öneme sahiptir.
Prime Esas Kazanç hesaplamasında dikkate alınması gereken bir diğer önemli unsur da belirli sosyal yardımların ve ek ödemelerin bu hesaplama içinde yer alıp almayacağıdır. Örneğin, işçilere sağlanan taşıma, yemek ve çocuk yardımı gibi sosyal yardımların bir kısmı Prime Esas Kazanç’a dahil edilebilir. Bununla birlikte ilgili ek ödemelerin tamamı otomatik olarak PEK’a eklenmez; hangi ödemelerin prime tabi olduğu ve hangilerinin istisna tutulduğu, sosyal güvenlik mevzuatı ve yargı kararlarıyla belirlenir. Bu nedenle işverenlerin ve muhasebe sorumlularının güncel mevzuatı takip etmeleri ve PEK hesaplamalarını bu doğrultuda yapmaları gerekir.
PEK hesaplamasında yapılan hatalar hem işçinin hem de işverenin karşı karşıya kalabileceği mali ve hukuki sorunlara yol açabilir. Eğer işçinin ücreti üzerinden eksik prim ödenirse, ileride işçinin emeklilik veya diğer sosyal güvenlik haklarından eksik yararlanması söz konusu olabilir. İşveren açısından bakıldığında ise eksik ya da yanlış prim ödemesi cezai yaptırımlar ve ek maliyetler anlamına gelebilir. Dolayısıyla PEK’ın doğru hesaplanması, işçi-işveren ilişkilerinde adil ve düzenli bir sosyal güvenlik sisteminin işleyişinde hayati bir role sahiptir.
Prime Esas Kazanç Nedir?
Çalışanların sosyal güvenlik primlerinin hesaplanmasında esas alınan brüt gelir kalemine prime esas kazanç adı verilir. Tutar, sadece çalışanın maaşını değil; ikramiye, prim, yemek yardımı gibi bazı ek ödemeleri de kapsayabilir. SGK prime esas kazanç uygulamasında bu değer esas alınarak sigorta primleri ve emeklilik hakları belirlenir. Kavram hem işverenin yükümlülüklerini hem de çalışanın gelecekteki sosyal güvenlik haklarını doğrudan etkiler. Bu nedenle prime esas kazancın doğru belirlenmesi ve SGK sistemine doğru şekilde bildirilmesi oldukça önemlidir.
Prime Esas Kazanç Ne İşe Yarar?
Prime esas kazanç, çalışanın emeklilik maaşının, iş göremezlik ödeneğinin ve diğer sosyal güvenlik yardımlarının hesaplanmasında temel alınır. Bu kazanç üzerinden SGK primleri hesaplanır ve kuruma ödenir. Yani prime esas kazançlar hem çalışanın gelecekteki haklarını hem de işverenin ödemelerini belirleyen kritik göstergedir. Ayrıca iş kazası veya hastalık durumlarında ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği de bu kazançlar üzerinden belirlenir. Bu nedenle prime esas kazanç tutarı ne kadar yüksekse, çalışanın alacağı sosyal güvenlik ödemeleri de o kadar artar.
Prime Esas Kazanç Nasıl Hesaplanır?
Prime esas kazanç çalışanın brüt ücreti üzerinden hesaplanır. Brüt maaşın yanı sıra düzenli olarak yapılan prim, ikramiye, sosyal yardım, yol ve yemek ücreti gibi ödemeler de bu hesaplamaya dahil edilir. Ancak her ödeme kalemi bu hesaplamaya dâhil edilmez. SGK’nın belirlediği kurallara göre hareket edilir.
Hesaplamada dikkate alınan kazançlar 2025 yılı için belirlenen prime esas kazanç üst sınırı dikkate alınarak sınırlanır. Sınır, brüt asgari ücretin 7,5 katı olarak uygulanır. Bu rakamın üzerindeki ödemeler SGK primine tabi değildir.
14 Gün Ücretsiz Denemek İçin Tıklayın.
Prime Esas Kazanç Hesaplama Nasıl Yapılır?
Prime Esas Kazanç hesaplama işlemi, işçinin aldığı brüt ücret ve ek ödemelerin toplanmasıyla başlar. Burada önemli olan, hangi ödemelerin prime esas alınacağını ve hangilerinin dışarıda bırakılacağını bilmektir. Örneğin, brüt ücrete ek olarak yapılan yol ve yemek gibi sosyal yardımların bir kısmı prime esas kazanca dahil edilebilirken, bazı ödemeler bu kapsamın dışında kalabilir. Hesaplama, sosyal güvenlik mevzuatında belirlenen kurallara göre yapılır ve bu hesaplama sonucunda bulunan tutar üzerinden işçi ve işverenin ödeyeceği prim miktarları belirlenir.
Prime Esas Kazanç hesaplamasında dikkat edilmesi gereken bir başka husus da çalışanın aldığı ödemelerin periyodik olup olmadığıdır. Örneğin, çalışanın aldığı düzenli bonuslar veya satış komisyonları gibi değişken ödemeler, PEK hesaplamalarına dahil edilirken, tek seferlik ödemeler veya istisnai ikramiyeler genellikle dışarıda tutulur. Aynı zamanda işçi tarafından yapılan bazı kesintilerin, örneğin avans ödemeleri veya alacak mahsubu gibi durumların da PEK hesaplamalarından düşülmesi gerekebilir. Hesaplamanın doğru yapılması için yasal mevzuatın yanı sıra, sektörel uygulamalar ve iş sözleşmelerinde belirlenen özel şartlar da dikkate alınmalıdır. Bu nedenle PEK hesaplaması yapılırken, güncel sosyal güvenlik mevzuatı, yargı kararları ve sektör standartları hakkında derin bir bilgi birikimi gereklidir.
Yeni bir iş kurma fikriniz var fakat ön muhasebe gibi işlemler kafanızda soru işaretleri oluşturup iş kurma fikrinden sizi uzaklaştırıyor mu? Ön muhasebe işlemlerinin karmaşık görüntüsü sizi korkutup, girişimciliğinizi engellememesi için muhasebe programı Logo İşbaşı yanınızda! İşletmenizin ön muhasebe işlemlerini kolaylıkla internet erişimi olan her yerden gerçekleştirebileceğiniz, kolaylıkla cari hesap takibi, saniyeler içinde e-fatura kesebileceğiniz ve işletmenizi daha iyi yere taşıyabilmenizde yardımcı olan özet raporları ile Logo İşbaşını siz de hemen 14 gün boyunca ücretsiz deneyebilirsiniz!
Prime Esas Kazanç Alt Sınırı Nedir?
Prime Esas Kazanç alt sınırı, bir işçi için sosyal güvenlik primlerinin hesaplanabileceği minimum ücreti ifade eder. Bu sınır, genellikle asgari ücretle eşdeğer olup, her yıl belirlenir ve değişebilir. Alt sınırın altında bir ücretle çalışan işçiler için, işverenler bu sınırı baz alarak sosyal güvenlik primlerini hesaplamak zorundadır. Alt sınırın belirlenmesi, özellikle düşük ücretli çalışanların sosyal güvenlik haklarını koruma altına almak için önemlidir.
Prime Esas Kazanç alt sınırının belirlenmesi, çalışanların asgari düzeyde sosyal güvenlik korumasından yararlanmalarını sağlamak için hayati bir rol oynar. Bu sınır hem işçilerin hem de işverenlerin asgari sosyal güvenlik primi yükümlülüklerini belirler ve işçilerin gelecekteki sosyal güvenlik yararlarına temel teşkil eder. Alt sınırın altında kazanç elde eden işçiler için primler, bu sınır üzerinden hesaplandığından, her işçinin belirli bir sosyal güvenlik seviyesine sahip olması garanti altına alınmış olur. Bu da özellikle yarı zamanlı veya düşük gelirli çalışanlar için önemli bir güvencedir ve sosyal güvenlik sisteminin kapsayıcılığını artırarak sosyal adaleti teşvik eder.
Prime Esas Kazanç / Basamak Değeri / Ek Gösterge Ne Demektir?
Prime esas kazanç, SGK primlerinin hesaplandığı temel tutardır. Basamak değeri özellikle eski Bağ-Kur sisteminde kullanılan bir kavram olup, prim ödemelerinde kademeli artışlara karşılık gelir. Bugün için SGK sisteminde artık doğrudan prime esas kazanç kullanılır.
Ek gösterge ise kamu çalışanlarına özgü bir terimdir ve emekli maaşı ile ikramiyelerin hesaplanmasında etkili olur. Ek gösterge memurların unvan, derece ve hizmet süresine göre belirlenirken, SGK tarafında prime esas kazanç tutarı emeklilik ve sağlık hizmetleri için daha temel bir değişkendir.
Prime Esas Kazanç Üst Sınırı Nedir?
2025 yılı itibarıyla prime esas kazanç üst sınırı, brüt asgari ücretin 7,5 katı olarak belirlenmiştir. Bu da aylık olarak 195.041,25 TL brüt tutara denk gelir. Bu sınırın üzerindeki gelirler SGK primine tabi değildir ve prim hesaplamasına dahil edilmez. Uygulama sayesinde çok yüksek gelirli çalışanların SGK sistemine ödeyeceği primler sınırlandırılmış olur. Ancak bu durum emeklilikte alınacak maaşın da sınırlanacağı anlamına gelir. Yani prime esas kazançlar arttıkça emekli maaşı artar ama belirli bir noktadan sonra sınır devreye girer.
Prime Esas Kazanç Türleri Nelerdir?
SGK prime esas kazanç kapsamında dikkate alınan gelirler çeşitli türlere ayrılır. Temel olarak aylık brüt ücret, ikramiye, prim ödemesi, fazla mesai ücreti, sosyal yardımlar (yemek, yol, çocuk yardımı gibi) bu kapsamda değerlendirilir. Ancak bu tür kazançların sadece düzenli olanları prime esas kabul edilir. Örneğin yılda bir kez verilen başarı ödülü prime esas kazanç olarak değerlendirilmezken, her ay ödenen performans primi prime esas kazanca dahil edilir.
Prime Tabi Olan ve Olmayan Kazançlar
Prime tabi olan kazançlar brüt maaş, fazla mesai, prim, ikramiye ve sosyal yardımlar gibi düzenli gelir kalemleridir. Bu ödemeler SGK’ya bildirilir ve prim hesaplamasında kullanılır. Bu sayede hem çalışan hem de işveren yasal yükümlülüklerini yerine getirmiş olur. Buna karşın doğum yardımı, ölüm yardımı, görev tazminatları ve işverenin sağladığı özel sigorta primleri gibi bazı ödemeler prime esas kazançlar arasında yer almaz. SGK bu ödemeleri ayrı tutar. Çünkü bunlar istisnai ve tek seferlik ödemelerdir.
Kısmen Prime Esas Kazançlar Nelerdir?
Kısmen prime tabi kazançlar belirli şartlara göre SGK primine dahil edilen ödeme türlerini ifade eder. Örneğin fazla mesai ödemeleri sürekli yapılmıyorsa, dönemsel olarak prime esas kazanç hesaplamasına dahil edilir. Aynı durum satış primi veya yol yardımı için de geçerli olabilir. SGK uygulamalarında bu tür kazançların detaylı şekilde belgelenmesi gerekir. İşverenler, bu ödemeleri her ay düzenli olarak yapıyorsa tamamı prime esas kazanca dahil edilir. Aksi halde sadece SGK’nın belirlediği oran ve süreler doğrultusunda kısmi olarak değerlendirilir.
Ücret Dışı Ödemeler Prime Esas Kazanca Dahil Edilir mi?
Ücret dışı ödemelerin prime esas kazanca dahil edilip edilmeyeceği, ödemenin niteliğine ve düzenli olup olmadığına bağlıdır. Örneğin yemek ve yol ücretleri düzenli şekilde çalışanlara ödeniyorsa, bu tutarlar SGK prime esas kazanç hesaplamasına dahil edilir. Ancak istisnai durumlarda yapılan tek seferlik ödemeler prime esas kazanç dışında tutulur. Hediye çeki, ramazan yardımı veya doğum günü hediyesi gibi sosyal nitelikli ödemeler SGK primine dahil edilmez. Bu ayrım hem vergi hem de prim yükümlülüklerinde kritik önem taşır.
Prime Esas Kazanç Net mi Brüt mü?
Prime esas kazanç tutarı, brüt ücret üzerinden hesaplanır. Yani çalışanın eline geçen net maaş değil, vergiler ve kesintiler öncesi toplam kazanç dikkate alınır. SGK prim, işsizlik sigortası ve damga vergisi gibi kesintiler bu brüt tutar üzerinden yapılır. Bu nedenle işverenler bordro düzenlerken brüt kazancı doğru şekilde yansıtmak zorundadır. Prime esas kazançlar, brüt tutara dayandığı için çalışanların hak ettiği sosyal güvenlik hizmetlerinin seviyesi bu doğrultuda belirlenir.
Prime Esas Kazanç Yüksek Olursa Ne Olur?
Prime esas kazanç ne kadar yüksek olursa çalışanın gelecekte alacağı emekli maaşı ve sosyal güvenlik ödemeleri o kadar yüksek olur. Aynı zamanda iş kazası, doğum ve hastalık gibi durumlarda SGK’nın yapacağı ödemelerin tutarı da artar. Ancak işveren açısından bu durum prim yükünün artması anlamına gelir. Bu nedenle bazı işverenler asgari ücretten göstererek prim yükünü azaltmaya çalışabilir. Fakat uzun vadede bu durum çalışan için emeklilikte düşük maaş ve düşük sosyal haklar anlamına gelir.
Kullanan 10 kişiden 9’unun tavsiye ettiği e fatura programı olan Logo İşbaşı’nı deneyin, binlerce işletme sahibi gibi siz de Ücretsiz e-dönüşüm danışmanlığımız ile e-faturaya geçin ve internet erişimi olan her yerden e-fatura kesin.
14 Gün Ücretsiz Denemek İçin Tıklayın.
Bu yazımızı okuyanların ilgisini çeken diğer yazılarımızı siz de incelemek isterseniz aşağıda bulabilirsiniz;
İş Sözleşmesi Nedir? Türleri Nelerdir?