“Müstahsil” kelimesi Arapça anlamı ile “üretici” demektir. Bu bağlamda üretici konumda olan çiftçi ve toptancılar eğer defter tutuyorsa, defter tutmayan üreticilerden herhangi bir ürün aldıklarında, aldığı ürünler karşılığı düzenlediği makbuza “müstahsil makbuzu” adı verilir. Başka bir deyişle, müstahsil makbuzuna, “üreticiye kesilen makbuz” adı da verilir. Bu tür alışveriş durumlarında müstahsil makbuzunun düzenlenmesi zorunlu bir ticari belge niteliğindedir. İmzalatılan bu makbuzun bir nüshası kesen kişide, aslı ise defter tutmayan çiftçide kalmalıdır.
Müstahsil makbuzu nedir?
Ticari işletmelerin vergi mükellefi olmayan çiftçilerden yaptıkları ürün alımlarında düzenlenen resmî belgeye müstahsil makbuzu adı verilir. “Müstahsil makbuzu ne demek?” sorusunun cevabı çiftçinin vergi mükellefi olmaması durumunda fatura yerine kullanılan yasal bir belge olduğudur. Makbuz sayesinde üreticiden alınan ürünler kayıt altına alınarak stopaj kesintisi yapılır. Böylece hem gelir vergisi kesintisi gerçekleşir hem de tarımsal üretim faaliyetleri izlenebilir.
Müstahsil makbuzu, Gelir Vergisi Kanunu kapsamındaki tarımsal kazançlarla ilgili işlemlerde önemlidir. Üreticinin vergiye tabi olmadığı durumlarda bu belge zorunlu olarak kullanılır. İşletmeler, satın aldıkları ürünün niteliğine göre makbuz düzenleyerek stopaj kesintisini devlete aktarır. Bu nedenle belge hem alıcı hem de üretici açısından hukuki bir güvence sağlar.
Müstahsil makbuzu nasıl kesilir?
Müstahsil makbuzu, ürün alımı sırasında alıcı tarafından iki nüsha olarak düzenlenir. Makbuzda ürün bilgileri, miktar, birim fiyat, toplam tutar ve kesilecek stopaj oranı mutlaka yer almalıdır. Düzenlenen belge hem alıcı hem üretici tarafından imzalanarak geçerlilik kazanır. Bu işlem sırasında stopaj kesintisi hesaplanarak net ödeme üreticiye yapılır.
Elektronik uygulamaya geçen işletmeler, e-müstahsil sistemi üzerinden dijital makbuz oluşturabilir. Bu sistem makbuzun otomatik olarak kesilmesine ve muhasebeye aktarılmasına yardımcı olur. Düzenleme sırasında hatalı bilgi girilmemesi önemlidir. Aksi hâlde belge geçersiz sayılabilir. Bu nedenle müstahsil makbuzunun geçerlilik süresi ve işlem akışı titizlikle takip edilmelidir.
Müstahsil makbuzu stopaj oranları
Müstahsil makbuzu stopaj oranları, alınan ürünün türüne göre değişiklik gösterir. Genellikle tarımsal ürünlerde stopaj oranı %2, hayvansal ürünlerde ise %4 seviyesindedir. Ancak bazı ürün gruplarında oranlar özel tebliğler ile farklılaştırılabilir. Bu nedenle işletmelerin güncel stopaj oranlarını takip etmesi gerekir.
Stopaj, üreticinin vergilendirilmesi amacıyla alıcı tarafından yapılarak vergi dairesine beyan edilir. Bu uygulama hem kayıt dışılığın önüne geçer hem de devletin tarımsal kazançları izlemesini sağlar. İşletmenin yanlış stopaj oranı kullanması vergi cezası ile sonuçlanabilir. Bu nedenle makbuz düzenlerken oranların dikkatle kontrol edilmesi önemlidir.
Müstahsil makbuzu kimlere düzenlenir?
Müstahsil makbuzu vergi mükellefi olmayan çiftçilere düzenlenir. Çiftçi kendi ürününü sattığında fatura düzenleyemeyeceği için alıcı tarafından müstahsil makbuzu düzenlenmesi zorunludur. Belge, üreticinin tarımsal faaliyetlerinden doğan gelirin resmi kaydı niteliğindedir. Böylece hem muhasebe hem vergi işlemleri doğru şekilde yapılır.
Belge, sadece ürün satışlarında değil bazı yan hizmet alımlarında da kullanılabilir. Ancak bunun için üreticinin vergi mükellefi olmaması şarttır. Eğer çiftçi vergi mükellefiyeti açmışsa fatura kesmesi gerekir ve müstahsil makbuzu kullanılmaz. Bu nedenle tarafların statüsü işlem öncesinde kontrol edilmelidir.
Müstahsil makbuzu muhasebe kaydı nasıl yapılır?
Müstahsil makbuzu muhasebe kaydı yapılırken alış tutarı ile kesilen stopajın ayrı hesaplarda gösterilmesi gerekir. Alış bedeli stok veya gider hesaplarına kaydedilirken stopaj kesintisi 360 Ödenecek Vergi ve Fonlar hesabına aktarılır. Net ödeme ise kasa veya banka hesabından çıkarılır. Böylece muhasebe kayıtları doğru şekilde tamamlanır. Örneğin, 10.000 TL’lik bir tarımsal ürün alımında %2 stopaj kesildiğini varsayalım. Bu durumda stopaj 200 TL olacaktır ve net ödeme 9.800 TL şeklinde yapılır. Bu kayıt hem mali tabloların doğruluğu hem de vergi beyanının düzenliliği açısından önemlidir. Hatalı yapılan kayıtlar vergi uyumsuzluğuna neden olabilir.
Müstahsil makbuzu düzenlenirken nelere dikkat edilmelidir?
Müstahsil makbuzu düzenlenirken ürün bilgileri ve stopaj oranları mutlaka doğru yazılmalıdır. Üreticinin kimlik bilgileri, adresi ve iletişim bilgileri eksiksiz girilmelidir. Ayrıca makbuzun düzenleme tarihi, seri numarası ve imzalar doğru şekilde tamamlanmalıdır. Bu unsurlar belgenin geçerliliği için zorunludur.
Makbuz düzenlenirken net ödeme ile brüt ödeme arasındaki fark net şekilde belirtilmelidir. e-müstahsil sisteminde çalışan işletmeler için bilgiler elektronik ortamda doğrulanır. Yanlış bilgi girilmesi belgelerin iptal edilmesine ve ceza riskine yol açabilir. Bu nedenle düzenleme aşamasında dikkatli olunmalıdır.
Müstahsil makbuzu nereden alınır?
Müstahsil makbuzu, anlaşmalı matbaalardan temin edilebilen resmi bir belgedir. Mükellefler ayrıca e-müstahsil sistemine geçiş yaparak elektronik makbuz düzenleyebilir. e-müstahsil uygulaması hem belge düzenleme sürecini hızlandırır hem de muhasebe entegrasyonunu kolaylaştırır. Bu nedenle işletmeler dijital sisteme geçişi sıkça tercih etmektedir.
Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yetkilendirilen özel entegratörler üzerinden elektronik makbuz oluşturmak da mümkündür. Bu yöntem belge kaybolma riskini ortadan kaldırır. Ayrıca yapılan işlemler otomatik olarak kaydedildiği için denetimlerde kolaylık sağlar. Dijital makbuz günümüzde en çok kullanılan yöntem hâline gelmiştir.
Müstahsil makbuzu örneği
Müstahsil makbuzu örneği incelendiğinde düzenleme tarihi, ürün bilgileri, brüt tutar, stopaj oranı ve net ödeme gibi alanların bulunduğu görülür. Ayrıca üretici bilgileri ve imza bölümleri de yer alır. Örnek, makbuz düzenleme sürecine başlamadan önce işletmelere rehberlik eder. Doğru hazırlanan bir makbuz hem alıcı hem üretici için güvence sağlar.
Makbuzun geçerliliği, içindeki bilgilerin doğruluğuna ve mevzuata uygunluğuna bağlıdır. Bu nedenle müstahsil makbuzunun geçerlilik süresi de dikkate alınmalıdır. Eski tarihli veya yanlış düzenlenmiş belgeler geçersiz sayılabilir. İşletmeler, güncel mevzuata uygun bir müstahsil makbuzu örneği üzerinden işlem yapmalıdır. Böylece düzenleme ve muhasebe süreçleri sorunsuz ilerler.
Müstahsil Makbuzunu Kim Düzenler?
Müstahsil makbuzunun alıcısı yani defter tutan çiftçi, tüccar ya da toptancısı ile satıcısı yani üretici veya çiftçi olmak üzere iki tarafı vardır. Satıcı taraf ticarî bir belge veremediği için, müstahsil makbuzunu imzalamak ile yükümlüdür. Bu durumda belgenin aslı da kendisinde kalacaktır. Alıcı taraf ise makbuzu düzenleyen taraftır. Müstahsil belgesinin kopya nüshasını alıcı taraf alır ve satış bedelini de alıcıya öder.
14 Gün Ücretsiz Denemek İçin Tıklayın.
Müstahsil Makbuzu Ne İşe Yarar?
Müstahsil makbuzu, tarımsal ve hayvansal ürünlerin satın alımı sırasında fatura yerine geçen ticari bir belge olması açısından önemlidir. Aynı zamanda hukukî değerlere de sahip olan bu belgenin Gelir İdaresi Başkalığı tarafından belirlenen standart ve düzende olması gerekir. Bu bağlamda Vergi Usul Kanunu’nun 235. maddesine göre müstahsil makbuzunda bulunması gereken bilgiler şunlardır:
- Makbuzun tarihi
- Malı satın alan çiftçi ya da tüccarın adı, soyadı, unvanı ve adresi
- Malı satan çiftçinin adı, soyadı ve adresi
- Satışı yapılan ürünün cinsi, miktarı ve bedeli
Müstahsil makbuzu, maliyenin anlaşmalı olduğu matbaalardan ya da noterlerden temin edilebilir. Yeni işe başlayacak olan işletmeler, diğer fatura yerine geçen belgeler gibi işe başlamadan önce; halihazırda kullandığı koçanı bitiren işletmeler ise belgeleri bitmeden önce müstahsil makbuzunu yeniden temin etmek zorundadır.
Defter tutmayan çiftçilerden alınan ürünlerden Gelir Vergisi Kanunu’nun ilgili maddesine göre gelir vergisi kesilir ve kalanı da satıcıya ödenir. Vergi oranları son düzenleme ile hayvansal ürünler için yüzde 2, tarımsal ürünler için yüzde 4, çiftçi borsaya kayıtlı ise yüzde 1, çiftçi borsaya kayıtlı değil ise yüzde 2 üzerinden vergilendirilir.
Müstahsil Makbuzu Ne Zaman Düzenlenir?
Müstahsil makbuzu, çiftçilerden ürün alındığı alınan ürün karşılığında zaman düzenlenir. Genellikle matbu şekilde hazırlanan ve kağıt formunda olan bu makbuz, Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından belirlenen esas ve usule göre elektronik ortamda da düzenlenebilir. “e-Müstahsil” makbuzu olarak adlandırılan bu uygulama, kağıt halindeki makbuz ile aynı hukukî özelliklere sahiptir. Diğer yandan kolayca arşivlenebildiği ve uzun süre saklanabildiği için avantajlı olan e-Müstahsil makbuzu, muhasebe işlemlerini kolaylaştırmasının yanı sıra baskı maliyetini de ortadan kaldırdığı için ekstra avantajlıdır.
e-Müstahsil makbuzu dışında e Fatura ve e Arşiv fatura gibi diğer dijital dönüşüm uygulamaları için İşbaşı Logo uygulamalarından faydalanabilir, gelir gider takibi işlemlerini kolayca yaparak muhasebe yükünü hafifletebilirsiniz.
Kullanan 10 kişiden 9’unun tavsiye ettiği e fatura programı olan Logo İşbaşı’nı deneyin, binlerce işletme sahibi gibi siz de Ücretsiz e-dönüşüm danışmanlığımız ile e-faturaya geçin ve internet erişimi olan her yerden e-fatura kesin.
14 Gün Ücretsiz Denemek İçin Tıklayın.
Bu yazımızı okuyanların ilgisini çeken diğer yazılarımızı siz de incelemek isterseniz aşağıda bulabilirsiniz;