Geçici Vergi Tahakkuku Nedir? Ne Zaman Yapılır?

Geçici Vergi Mantığı Nedir?

Türkiye’de kurumlar vergisi ve gelir vergisi mükelleflerinin üçer aylık dönemler halinde elde ettikleri kazançları üzerinden hesaplanarak ödenen, peşin vergi niteliğindeki uygulamaya geçici vergi adı verilir. Yıl sonunda hesaplanacak nihai yıllık vergiden mahsup edilen vergi, vergi mükelleflerinin yıllık vergi yükünü eşit şekilde yıl boyunca dağıtmalarına yardımcı olur. Geçici verginin amacı, mali yükümlülüklerin daha kolay yönetilmesini ve devlete vergi gelirlerinin düzenli akışının sağlanmasını temin etmektir.

Mükellefler, geçici verginin hesaplanması sırasında cari dönem kârlarını ve zararlarını göz önünde bulundurur. Dönem sonunda yılın toplam gelir ve giderleri dikkate alındığında geçici olarak ödenen vergilerle yılın sonunda hesaplanan yıllık vergi arasındaki fark ortaya çıkar. Eğer ödenen geçici vergiler toplamı yıllık verginin üzerinde ise fazla ödenen tutar mükellefe iade edilir ya da bir sonraki dönemin vergi yükümlülüklerine mahsup edilir.

Geçici Vergi Tahakkuk Kaydı Ne Zaman Yapılır?

Geçici vergi tahakkuk kaydı her bir üç aylık dönemin sonunda yapılan kâr hesaplamaları doğrultusunda oluşturulur. Kaydın yapılmasının amacı üç aylık dönemde elde edilen kâr üzerinden hesaplanan geçici verginin muhasebe kayıtlarında gösterilmesidir. Türkiye’de geçici vergi, hesap dönemi itibarıyla mart, haziran, eylül ve aralık ayları sonunda beyan edilerek ödenir. Kaydın zamanında yapılması, vergi yükümlülüklerinin eksiksiz yerine getirilmesini ve cezai işlemlerin önüne geçilmesini sağlar.

Tahakkuk kaydı yapılırken muhasebe kaydının ilgili dönemin finansal tablolarında yer alması, doğru vergi hesaplamalarına ve sonraki denetimlerde doğru verilerin sunulmasına imkân tanır. Geçici vergi tahakkuk kaydı, gelir tablosunda yer alan kâr ya da zararı ve bilançodaki yükümlülükleri etkileyerek şirketlerin mali performansının değerlendirilmesinde önemli rol oynar.

Geçici Vergi Tahakkuk Kaydı

Geçici vergi tahakkuk kaydı genellikle “Dönem Kârı ve Zararları” hesabına borç, “Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler” hesabına alacak kaydedilerek yapılır. Bu işlem vergi tahakkuku sonucu oluşan yükümlülüğün muhasebe sisteminde kayıt altına alınmasını sağlar. Örneğin, üç aylık kâr üzerinden hesaplanan geçici verginin tahakkuku sırasında belirli oranda hesaplanan vergi tutarı bu hesaba kaydedilir.

Muhasebe kaydı yapılırken tahakkuk edilen verginin doğru şekilde yansıtılması, finansal tabloların güvenilirliği açısından kritiktir. Bu işlem bilançonun pasif kısmında yükümlülük olarak yer aldığından mükellefin dönem sonunda devlete ödemesi gereken vergi yükünü gösterir. Düzgün yapılmış tahakkuk kaydı, mükellefin vergi ödemelerinde herhangi bir yanlışlık ya da gecikme yaşanmasının önüne geçer.

Kurum Geçici Vergi Tahakkuku Muhasebe Kaydı

Kurumlar, üç aylık dönemlerde geçici vergi tahakkuk kaydını yaparken muhasebe hesaplarını kullanarak bu tahakkuku kaydeder. Örneğin, tahakkuk kaydı yapılırken “690. Dönem Kâr veya Zararı” hesabına borç kaydedilirken, “370. Dönem Kârı Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülük Karşılıkları” hesabına alacak kaydedilir. Bu da şirketin dönem sonu kârına karşılık gelecek verginin doğru şekilde finansal tablolarda gösterilmesini sağlar.

Geçici vergi tahakkuk kaydının doğru yapılması, kurumların mali tablolarının yılsonu denetiminde de önem arz eder. Kaydın yapılması sırasında hesaplamaların hatasız yapılması ve muhasebe ilkelerine uygun şekilde kaydedilmesi, kurumların vergi yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirmesine yardımcı olur. Yıl sonunda yıllık vergi hesaplanırken ödenen geçici vergiler mahsup edilerek yıllık vergiye esas tutar belirlenir.

Peşin vergi olarak da adlandırılan geçici vergi, serbest meslek erbabı ve kurumsal vergi mükellefleri, gerçek usulde vergilendirilen ticari kazanç sahipleri tarafından ödenen bir vergi türüdür. Gelir ve Kurumlar Vergisi olarak, cari vergilendirme döneminin üç aylık kazanç üzerinden hesaplanarak ödenir. Geçici vergi diğer bir deyişle Gelir Vergisi ve Kurumlar Vergisi hesaplamaları için yıl sonu beklenmeden muhasebe işlemleri bazında üç aylık dönemlerde elde edilen kazancın vergisinin peşin olarak ödemesinin alınması için yürürlüğe konulmuş bir vergi tipidir.

14 Gün Ücretsiz Denemek İçin Tıklayın.

Kimler Geçici Vergi Verir?

Basit usulde vergilendirilenler haricinde kalan ticari kazanç sahipleri, kurumlar vergisi mükellefleri ve serbest meslek erbapları geçici vergi verme mecburiyetindedirler.

– Kolektif şirketler, adi ortaklıklar ile adi komandit şirketler ortaklık olarak kurumlar ya da gelir vergisi mükellefi olmadıkları için geçici vergi mükellefi olarak sayılmazlar. Ancak, adi ortaklıklar ile kolektif şirketlerde ortakların, komandit şirketlerde komandite ortakların şirketten aldıkları kazançlar şahsi, ticari ya da mesleki kazanç olarak kabul gördüğünden geçici verginin konusuna dahildir.

– Türkiye’de daimi temsilcisi yada işletmesi bulunan dar mükellefiyete tabi kurumlar, bu faaliyetleri nedeniyle geçici vergi ödemek zorundadırlar.

– Yukarıda sayılanlardan olmanın yanı sıra, kurumlar ya da gelir vergisinden muaf olanlardan geçici vergi tahsil edilmez. Muafiyet şartlarını sağlayamayanlar, mükellef oldukları tarih itibariyle geçici vergi vermekle sorumludurlar.

İnşaat ve onarma işi yapan mükellefler ile noter bulunmayan yerlerde Adalet Bakanlığınca geçici yetkili noter yardımcısı olarak görevlendirilenler, elde ettikleri kazançlar üzerinden geçici vergi vermezler.

Kullanan 10 kişiden 9’unun önerdiği ön muhasebe programı Logo İşbaşı ile siz de e fatura ve e arşiv faturayı dilediğiniz yerden kolaylıkla kesebilir ve saniyeler içinde gönderebilirsiniz. Oturduğunuz yerden 15 dakika gibi çok kısa bir sürede ücretsiz e-dönüşüm danışmanlığımız ile e-faturaya geçebilir yıllık 1000 e fatura kontör hediyesinden yararlanabilirsiniz.

Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır?

Gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin üçer aylık dönemlerde elde ettikleri kazançlar üzerinden hesaplanarak ödenen peşin vergi türüne geçici vergi adı verilir. Uygulama, yıl sonunda ödenecek nihai verginin yıl içine eşit şekilde dağıtılmasını ve devletin düzenli vergi gelirine sahip olmasını amaçlar.

Geçici vergi oranları şu şekildedir:

Gelir vergisi mükellefleri için geçici vergi oranı %15’tir.
Kurumlar vergisi mükellefleri için geçici vergi oranı %25’tir. Ancak bankalar, varlık yönetim şirketleri gibi finans kuruluşları için bu oran %30’dur.

Hesaplama adımlarında ise şunlar takip edilir:

İlgili üç aylık dönemde elde edilen toplam gelir belirlenir.
Vergi mevzuatına göre indirilebilecek giderler toplam gelirden çıkarılır.
Gelirden giderler düşüldükten sonra kalan tutar, vergiye tabi kazancı oluşturur.
Vergiye tabi kazanç ilgili geçici vergi oranı ile çarpılarak ödenecek geçici vergi tutarı bulunur.

Örnek hesaplama yapmak gerekirse:

Gelir Vergisi Mükellefi İçin:
- Dönemsel Gelir: 100.000 TL
- İndirilebilir Giderler: 20.000 TL
- Vergiye Tabi Kazanç: 100.000 TL – 20.000 TL = 80.000 TL
- Geçici Vergi: 80.000 TL x %15 = 12.000 TL
Kurumlar Vergisi Mükellefi İçin:
- Dönemsel Gelir: 500.000 TL
- İndirilebilir Giderler: 100.000 TL
- Vergiye Tabi Kazanç: 500.000 TL – 100.000 TL = 400.000 TL
- Geçici Vergi: 400.000 TL x %25 = 100.000 TL

Dikkat edilmesi gereken hususlar şu şekildedir:

Yıl sonunda hesaplanan yıllık vergi tutarından, yıl içinde ödenen geçici vergiler mahsup edilir. Eğer ödenen geçici vergiler, yıllık vergiden fazla ise fazla kısım iade edilir veya sonraki dönemlere devredilir.
Geçici vergi beyannameleri, ilgili üç aylık dönemi izleyen ikinci ayın 17. günü akşamına kadar verilir ve aynı süre içinde ödeme yapılır.
Enflasyon düzeltmesi yapma zorunluluğu olan mükellefler, geçici vergi hesaplamalarında bu düzeltmeleri dikkate almalıdır.

Dönemsel gelir üzerinden hesaplanan geçici vergi, üçer aylık dönemlerde tahakkuk ederek ödenir. İşletmelerin nakit akışını düzenleyerek büyük mali yüklerin yıl sonunda toptan birikmesini engelleyen geçici vergi, devletin bütçe gelirlerine düzenli katkı sağlar. Verginin zamanında hesaplanması, tahakkuk kaydının eksiksiz yapılması ve yasal düzenlemelere uygun şekilde beyan edilmesi, mükelleflerin cezai durumlardan kaçınmaları ve mali düzenlerini sağlamaları açısından kritik öneme sahiptir.

Kullanan 10 kişiden 9’unun tavsiye ettiği e fatura programı olan Logo İşbaşı’nı deneyin, binlerce işletme sahibi gibi siz de Ücretsiz e-dönüşüm danışmanlığımız ile e-faturaya geçin ve internet erişimi olan her yerden e-fatura kesin.