Çek Nedir? Çek Defteri Nasıl Alınır? Türleri ve Örnekleri

Ülkemizde ve dünyada ticari sahada birçok farklı ödeme yöntemi kullanılır. Taraflara likidite ve nakit akışı sağlayan garantör ödeme yöntemlerinden birisi de çektir. Kıymetli evrak statüsündeki bir kambiyo senedi olan çekin kullanımı sırasında birçok noktaya dikkat etmek gerekir.

Çek Nedir? Çek Ne İşe Yarar?

Çek en basit anlatımıyla bir ödeme emri vermektir. Çeki düzenleyen taraf çeki bankaya hitaben düzenler. Yani çeki yazan kişi, çekte belirtilen tarih geldiğinde, çekin muhatabına ödeme yapılmasını bankaya emreder. Bir çek keşideci, lehtar (hamili) ve muhatap olmak üzere 3 taraf arasında düzenlenir. Keşideci çeki düzenleyen tarafa verilen isimdir. Lehtar ya da diğer adıyla hamili ödemenin yapılacağı kişidir. Muhatap ise çekin hitap ettiği taraftır ve bankadır. Çek değerli belge statüsü taşır. Günümüzde kredi kartı gibi alternatif ödemeler daha hızlı ve kolay nakit akışı sunsa da çek hâlâ garantör bir ödeme yöntemidir.

Ticarette Çekin Önemi Nedir?

Vadeli ödemelerde sıklıkla tercih edilen ödeme yöntemlerinden birisi olan çek ödemenin sağlam bir zeminde işlenebilmesini, açık çek gibi güvencesini yitirmiş yöntemlere nazaran riskin azaltılmasını mümkün kılar. Ülkemizde çekler ticari sahada genel olarak ileri tarihli bir ödeme aracı amacıyla vadeli şekilde kullanılır. Türkiye’de her yıl 20 milyon çek kesilir ve 2017 yılında bu çeklerin %2,2’si karşılıksız kalmıştır. Karşılıksız çek değeri ödenemeyen çek anlamına gelir.

Başlıca Çek Türleri ve Çek Defteri Türleri Nelerdir?

Birbirinden farklı özelliklere sahip olan başlıca çek türleri şu şekildedir:

● Seyahat çeki: Yurtdışı seyahatlerinde yolcuların yanlarında nakit taşımamak için tercih ettiği çek türüdür. Türkiye’de düzenlenen bir seyahat çeki yurtdışında banka şubelerinde nakde çevrilebilir.

● Mahsup çeki: Bu çek türünde çekin değeri nakde çevrilemez. Çekte yer alan değer hamil tarafın hesabına alacak kaydı, takas ya da hesap nakli şeklinde geçirilir.

● Teyitli çek: Bir diğer adı ‘bloke çek’ olan teyitli çek, çekin karşılığının bloke hesaba alınmasını belirten bir ibare içerir. Hamil taraf çeki ibraz etmeden önce bankaya başvurarak çekin karşılığı hakkında bilgi alabilir ve ilgili işlemin tamamlanmasını bekleyebilir.

● Garantili çek: Bu çek türünde çekin muhatabı vade tarihi geldiğinde karşılığı bulunmasa bile değerin bir kısmını ödeyeceğini garanti eder.

● Posta çeki: PTT Bank bünyesinde açılan ‘posta çeki hesapları’ arasında para transferi yapabilmeyi mümkün kılan çek çeşididir.

Çek defteri türleri ise şu şekildedir:

● Ticari Çek Defteri: Limited ve Anonim olmak üzere sermaye şirketlerine verilen çek defteridir. Çekin üzerinde ödeme yapılacak tarafın isminin yazılması gerekir.

● Ticari Hamiline Çek Defteri: Limited ve Anonim şirketlere verilir fakat lehtarın adının yazılması gerekmez.

● Gerçek Kişi Çek Defteri: Gerçek kişi statüsü taşıyan taraflara verilen çek defteridir. Lehtar bilgileri yazılmalıdır.

● Gerçek Kişi Hamiline Çek Defteri: Gerçek kişi statülü taraflara verilir fakat lehtarın adının yazılması gerekmez.

● Gerçek Tüzel Kişi Çek Defteri: Şahıs firmalarına verilir ve lehtar bilgileri yazılmalıdır.

● Gerçek Tüzel Kişi Hamiline Çek Defteri: Şahıs firmalarına verilir ve ödemeyi alacak tarafın bilgilerinin yazılması gerekmez.

Çek Defteri Almak İçin Tacir Olmak Zorunlu Mudur?

Çek defteri alabilmek için tacir olmak gerekmez. Bankalar çek defteri vermeden önce başvuran tarafın kredi kayıt bürosundaki verilerini baz alır. Tarafın statüsü önem teşkil etmezken banka bünyesindeki finansal faaliyetleri süreci belirleyici nitelik taşır.

Çek Defteri Nasıl Alınır?

Çek defteri çek sayfalarından oluşan bir defterdir. Alınabilmesi için şunlarla bankaya müracaat etmek gerekir:

● Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Belgesi

● İkametgâh belgesi (e-Devlet üzerinden alınabilir)

● Sabıka kaydı (e-Devlet üzerinden alınabilir)

Bu evraklar temin edildikten sonra çek defteri almak isteyen taraf çalıştığı bankaya müracaat edebilir. Bu süreçte bankaların temin ettiği evraklar farklılık gösterebilir.

Logo İşbaşı Online Ön Muhasebe paketiyle müşterinizden aldığınız çek girişlerini gerçekleştirebilir gelir-gider takibini hatasız yapabilirsiniz.

14 Gün Ücretsiz Denemek İçin Tıklayın.

Çekin Şekil Şartları Nelerdir? Geçerli Olabilmesi İçin Nelere Dikkat Edilmelidir?

Çekin geçerli sayılabilmesi için dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:

● Çekin başka bir belge olmadığını net bir şekilde belirten ‘çek’ kelimesi çekin üzerinde yer almalıdır.

● Çek ödeme emrine yer vererek vade tarihi geldiğinde değerin lehtara kayıtsız ve şartsız ödeneceğini garanti etmelidir.

● Çek değerini lehtara ödeyecek olan muhatap tarafın ticaret unvanı çek üzerinde bulunmalıdır.

● Çek değerinin lehtara nerede ödeneceği yer almalıdır.

● Çekin düzenlendiği yer ve tarih belirtilmelidir.

● Çeki kesen tarafın imzası yer almalıdır.

● Banka seri numarası yazılı olarak bulunmalıdır.

● Karekodun bulunması gerekir. Karekodun amacı karşılıksız çekleri önlemektir ve bulunmadığı takdirde çek geçersiz sayılır.

Çekin Üzerinde Hangi Bilgiler Yer Alır?

Çekin üzerinde çekin 3 tarafına dair bilgiler yer almalıdır. Çekin değeri, muhatabı, ödeme yeri, kesilme yeri ile tarihi ve bankanın seri numarası çek üzerinde bulunmalıdır. Bu bilgilerin eksik ya da yanlış olduğu çekler geçersiz sayılır.

Çek Nasıl Düzenlenir? Çek Yazarken Bilinmesi Gerekenler Nelerdir?

Çek defteri sayfalarında bazı alanlar basılı olarak gelir. Gerekli alanlar şu şekilde doldurulmalıdır:

● İlk olarak çekin düzenlendiği tarih yazılmalıdır. Düzenlenme tarihi çekin ödeneceği tarih hükmündedir. Vadeli çeklerde düzenleme tarihi ödemenin yapılacağı tarih olarak yazılır.

● Çekin kesildiği yer kısaltma kullanılmadan yazılmalıdır.

● Çekin değeri net ve anlaşılır bir şekilde yazılmalıdır. Hem rakam hem de yazıyla belirtilmelidir.

● Çekin lehtarı olan taraf belirtilmelidir.

● Çeki ödeyecek tarafın imzası çekte yer almalıdır. Kaşe, mühür ya da parmak izi kullanılamaz.

Çek Hangi Durumlarda Geçersiz Olur?

Şu durumlarda çek geçersiz sayılır:

● ‘Çek’ ibaresinin bulunmaması,

● Çek değerinin kayıtsız şartsız ödeneceğinin belirtilmemesi,

● Muhatap tarafın belirtilmemesi,

● Çekin düzenlenme tarihinin bulunmaması,

● Keşidecinin ad, soyad ve imzasının yer almaması.

Çek Karşılıksız Çıkarsa Banka Ne Yapar?

Çekin karşılıksız çıkması ödeme tarihi geldiğinde hesapta çek değeri kadar para bulunmamasıdır. Banka hesabında para olsun ya da olmasın banka alacaklı tarafa yaprak bedelini ödemek zorundadır. Yaprak bedeli her yıl Ocak ayında belirlenir. Karşılıksız çekin tahsili için suç duyurusu yapılabilir. İcra takibi başlatılabilir.

Hamiline Yazılı Çek Nedir? Hamiline Çek Nasıl Kesilir?

Herhangi bir isme karşı düzenlenmeyen, bir ismin yazması gereken kısma ‘hamiline’ ibaresinin bulunduğu çeklere ‘hamiline yazılı çek’ adı verilir. Hamiline yazılı çek düzenleyebilmek için bankalardan ‘hamiline çek defteri’ alınmalıdır.

● Lehine düzenlenen bölümüne yazıyla ‘hamiline’ yazılır.

● Çekin kesildiği yer yazılır

● Çekin değeri hem rakam hem yazıyla yazılır.

● Çeki düzenleyen kişi imzasını ekler ve hamiline çek yazma işlemi tamamlanır.

Çek Kırdırma/Bozdurma Nedir, Neden ve Nasıl Yapılır?

Henüz ödeme tarihi gelmeyen çekleri nakite çevirmeye ‘kırdırma’ ya da ‘bozdurma’ adı verilir. Faktoring şirketleri bu işlem için çeki değerlendirir ve bedelini öder. Bankalar çeki kredi teminatı olarak alır ve kredi kullandırmış olur. Hem bankalar hem de faktoring şirketleri çek kırdırma işlemi için çek değerinden komisyon talep eder.

Çek Cirolama Nedir, Neden ve Nasıl Yapılır?

Çek ciro etmek, bir tarafın ödeme alacağı çeki ödeme yapmak için kullanmasıdır. Örneğin bir ayakkabı firması sattığı mallar karşılığında 100.000 TL değerinde bir çek aldı. Ayakkabı firmasının bu çeki başka bir borcunu ödemek için kullanmasına ‘çek cirolama’ adı verilir. Tam ciro yapmak için çek yaprağının arkasına çekin devredildiği tarafın adı yazılır ve imzalanır. Beyaz ciro yapmak için ise çeki ciro eden kişi çek yaprağının arkasına imza atar

Bloke Çek Nedir, Nerelerde ve Nasıl Kullanılır?

Bloke çek emlak kredilerinde kredinin onaylanmasından sonra kredi tutarının bloke hesaba alınması ile düzenlenen çeke verilen isimdir. Konut satışlarında, emlak kredilerinde kullanılır. Bloke çekte satış tamamlanana kadar çek değeri bloke hesapta yer alır ve herhangi bir işleme konu olamaz. Bloke çek bankadan alınır ve normal çeklerde bulunmayan ‘teyit edilmiştir’ ya da ‘bloke edilmiştir’ ibaresi yer alır. Bloke çek kullanabilmek için bankadan bloke çek almak ve gerekli alanları doldurmak yeterlidir. Düzenleme süreci normal bir çeke benzerdir.

Çek Hesabı Nedir?

Çek düzenlemek ve ödeme yapmak için açılan özel banka hesabına çek hesabı adı verilir. Bu hesap sayesinde işletmeler ve bireyler nakit taşımadan borç ödeme ve tahsilat işlemlerini gerçekleştirebilir. Banka, çek hesabı açarken kişiden mali geçmiş ve kredi skoru gibi kriterlere bakar. Çekle yapılan ödemeler doğrudan bu hesaptan tahsil edilir.

Çek hesabı açan kişi ya da kurum, bankadan çek koçanı alarak işlem yapmaya başlar. Bu hesaplar özellikle ticari işletmelerde yaygın kullanılır. Çek çeşitleri arasında ticari çekler ve bireysel çekler bulunur. Çek hesabı açmak için güvenilirlik ve finansal yeterlilik şarttır.

Çek Koçanı Nedir?

Çek koçanı bankalar tarafından çek hesabı sahiplerine verilen ve her biri ayrı bir ödeme talimatı olan çek yapraklarından oluşan defterdir. Koçan içerisinde çeklerin seri numarası, hesap bilgileri ve düzenleme alanları bulunur. Her çek yaprağı ayrı ayrı düzenlenerek farklı ödemelerde kullanılabilir. Çek koçanı, ödeme güvencesi sağlamak için önemli bir araçtır.

Çek yaprakları ödeme yapılacak kişiye verilerek borç kapatılır. Ticari hayatta çek koçanı ile güven ilişkisi pekişir. Çek çeşitleri arasında yer alan ticari çeklerin büyük kısmı koçan üzerinden düzenlenir. Bankalar çek koçanını verirken detaylı bir risk değerlendirmesi yapar.

Çek Kimlere Verilir?

Çekler ticari mal alım-satımı, hizmet bedeli ödemesi veya borç kapama amacıyla çeşitli kişilere verilebilir. Alıcı, düzenlenen çekin vade tarihinde ödeme almak üzere bankaya başvurur. Ticarette güven esasına dayalı olarak çek verilmesi oldukça yaygındır. Ancak çekin güvenilir kişilere verilmesi büyük önem taşır.

Çek karşılığı ödeme yapılırken taraflar arasında yazılı sözleşme yapılması da önerilir. Özellikle büyük meblağlı işlemlerde bu yöntem tercih edilir. Çekin karşılıksız çıkması durumunda hem hukuki hem mali sonuçlar doğar. Bu yüzden çek düzenleme sürecinde titiz davranmak gerekir.

Bireysel Çek Nasıl Alınır?

Bireysel çek almak için bankaya çek hesabı açılması gerekir. Banka, kişinin mali durumunu ve kredi geçmişini inceledikten sonra bireysel çek koçanı verir. Genellikle gelir belgesi, kimlik ve banka içi risk değerlendirmesi sonucunda çek verilir. Bireysel çek, ticari çekten farklı olarak genellikle daha küçük meblağlar için kullanılır.

Çek başvurusu sırasında bankanın istediği teminatlar da değişebilir. Kimi bankalar kefil veya ipotek talep edebilir. Bireysel çeklerde kullanım tamamen kişisel ihtiyaçlara yöneliktir. Ancak kullanım amacı her zaman belgelenmelidir.

Çek Limiti Nedir?

Bankanın bir çek hesabı sahibine verdiği maksimum çek düzenleme tutarını ifade eden kavrama çek limiti adı verilir. Bu limit, kişinin finansal durumu ve banka ile olan ilişki geçmişine göre belirlenir. Limit hem çek koçanında hem de banka sisteminde kayıtlıdır. Banka, çek sahibinin limit aşımı yapmasını önlemek için kontroller yapar.

Çek düzenlerken bu limite uygun hareket edilmelidir. Aksi takdirde çekin karşılıksız çıkması riski doğar. Bankalar limit belirlerken teminat ve gelir belgelerine de bakar. Özellikle yüksek meblağlı çek çeşitleri için limitler daha sıkı kontrol edilir.

Çek Defteri Başvurusu Nasıl Yapılır?

Çek defteri başvurusu, çek hesabı açılan banka şubesine yapılır. Başvuru sırasında kimlik, gelir belgesi ve banka tarafından istenen diğer belgeler ibraz edilir. Banka, başvuruyu değerlendirirken kredi notu ve finansal geçmişi göz önünde bulundurur. Uygun görülmesi halinde çek defteri teslim edilir. Bazı bankalar teminat talep edebilir veya kefil isteyebilir. Özellikle ilk defa çek kullanacaklar için başvuru süreci daha detaylı incelenir. Çek defteri başvurusu sonrası verilen çekler banka tarafından kayıt altında tutulur. Böylece hem çek güvenliği hem de ödeme disiplini sağlanmış olur.

Çek Defteri Veren Bankalar Hangileri?

Türkiye’de faaliyet gösteren tüm büyük bankalar çek defteri hizmeti sunar. Ziraat Bankası, Garanti BBVA, İş Bankası, Yapı Kredi, Akbank ve Halkbank gibi bankalar çek defteri başvurusu kabul eder. Her bankanın başvuru koşulları ve çek tahsis kriterleri farklılık gösterebilir. Özellikle limit ve teminat şartları bankadan bankaya değişir.

Özel bankalar çek tahsisinde daha esnek davranabilirken, kamu bankaları daha katı kurallar uygulayabilir. Bankalar genellikle düzenli gelir ve temiz kredi geçmişi arar. Bazen yalnızca ticari müşterilere çek defteri verebilirler. Bu nedenle başvuru öncesi şartlar mutlaka öğrenilmelidir.

Çekin Tarafları Kimlerdir?

Çekin tarafları, düzenleyici (keşideci), lehtar (alacaklı) ve muhatap (banka) olmak üzere üç gruba ayrılır. Keşideci, çeki düzenleyen ve ödeme taahhüdünde bulunan kişidir. Lehtar, çek bedelini almaya hak kazanan kişidir. Muhatap ise çeki ödeyecek olan bankadır.

Çekin tarafları arasındaki ilişki resmi ve yazılı belgelere dayanır. Çek üzerinde tarafların açık ve net bilgilerinin yazılması zorunludur. Eksik ya da hatalı bilgiler, çekin geçersiz olmasına yol açabilir. Bu nedenle çek düzenlenirken her tarafın bilgisi eksiksiz girilmelidir.

Çek Örneği

Çek örneği, düzenlenmiş bir çekin nasıl göründüğünü ve hangi bilgileri taşıması gerektiğini gösterir. Örneğin bir çek üzerinde düzenleyicinin adı, ödeme yapılacak kişinin adı, tutar ve ödeme tarihi yer almalıdır. Ayrıca bankanın adı ve çek numarası da eksiksiz yazılmalıdır. Çek, düzenleyicinin imzasıyla resmiyet kazanır.

Örnek bir çek incelendiğinde üst bölümde banka logosu, orta bölümde ödeme bilgileri, alt bölümde ise imza alanı görülür. Tutarın hem rakamla hem yazıyla yazılması gerekir. İmza eksikse çek geçersiz sayılır. Doğru şekilde düzenlenen çekler hem tahsilat hem de ödeme işlemlerinde güven sağlar.

On binlerce işletme sahibinin tercih ettiği ön muhasebe programı Logo İşbaşı’nda göndereceğiniz e fatura ve e arşiv faturalar için yıllık 1000 kontör HEDİYE! Üstelik ücretsiz e-faturaya geçiş danışmanlığı ile yerinizden kalkmadan, 15 dakika gibi bir zamanda hızlı ve kolayca e-faturaya geçebilirsiniz. Kullanan 10 kişiden 9’unun tavsiye ettiği Logo İşbaşı’nı 14 gün boyunca ücretsiz deneyebilirsiniz.

Kullanan 10 kişiden 9’unun tavsiye ettiği e fatura programı olan Logo İşbaşı’nı deneyin, binlerce işletme sahibi gibi siz de Ücretsiz e-dönüşüm danışmanlığımız ile e-faturaya geçin ve internet erişimi olan her yerden e-fatura kesin.

14 Gün Ücretsiz Denemek İçin Tıklayın.

Bu yazımızı okuyanların ilgisini çeken diğer yazılarımızı siz de incelemek isterseniz aşağıda bulabilirsiniz;